Ogrody działkowe XXI wieku; jak je otwierać dla mieszkańców, by służyły również działkowcom

W projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Wierzbna w rejonie ul. F. Joliot-Curie planuje się przeobrażenie dotychczasowego terenu ogrodów działkowych w ogólnodostępny park miejski. Na obszarze ograniczonym ulicami Racławicką, Odyńca i Al. Niepodległości oraz przylegającym do ul. Wołoskiej, poza zielenią parkową, ma znaleźć się m.in. targowisko i parking podziemny. Choć w planie zapisano, że forma parku publicznego ma nawiązywać w zagospodarowaniu do historii miejsca, czyli pierwszych ogrodów działkowych w Warszawie, w sytuacji, gdy miasto podejmie decyzję o zagospodarowaniu tego obszaru zgodnie z powstającym planem, większość obecnych działkowców straci działki, a duża część obecnej, cennej roślinności zniknie.

Nasuwa się pytanie, jaki jest cel likwidacji ogrodów działkowych i dlaczego miasto nie dąży do zachowania najstarszego ogrodu działkowego na terenie Warszawy?

W 2014 roku SGGW zorganizowała Seminarium pt. „Przyszłość ogrodów działkowych w miastach”, podczas którego jednym z referentów był Eugeniusz Kondracki Prezes Polskiego Związku Działkowców. W swoim referacie Prezes PZD opisywał ewolucję polskich ogrodów działkowych, a także ich ogromne znaczenie dla społeczeństwa polskiego. Zaznaczył, że Polski Związek Działkowców gotowy jest do dialogu i otwarty na zmiany w istniejących ogrodach, a także dostrzega nowe koncepcje projektowe, które pozwalają otwierać ogrody działkowe dla całego społeczeństwa.

Podczas Seminarium przedstawiono kilka koncepcji zmian i możliwości upubliczniania ogrodów działkowych. Na szczególną uwagę zasługuje koncepcja programowo-przestrzenna najstarszego w Warszawie ROD „Obrońców Pokoju”, który powstał w 1902 r. Obszar tego ogrodu był nie tylko miejscem upraw. Podczas II wojny światowej służył za schronienie dla bezdomnym i kryjówkę dla żołnierzy AK. Pomimo zniszczeń po wojnie został odbudowany i wrócił do dawnej świetności.

Koncepcja przeobrażenia terenu ROD „Obrońców Pokoju” w ogród otwarty zawiera ciekawy program dydaktyczny dla dzieci, młodzieży i okolicznych mieszkańców. Nie wiąże się z likwidacją działek, a co za tym idzie koniecznością wypłaty odszkodowań dla działkowców i szukania terenów zamiennych.

Stworzenie tras dla biegaczy, zaprojektowanie nowych wejść na teren ogrodu (od strony ul. Racławickiej), wydłużenie alei głównej, zamontowanie oświetlenia, wydzielenie przestrzeni otwartej w pobliżu istniejącej świetlicy i stworzenie Centrum Edukacji Przyrodniczej, pozwoliłoby na zachowanie obecnej funkcji ogrodu działkowego z jednoczesnym otwarciem go dla okolicznych mieszkańców.

Ciekawym przykładem adaptacji dawnych ogródków działkowych, z zachowaniem znajdującej się na terenie działek roślinności, jest stworzenie przestrzeni do wypoczynku w parku im. Romana Kozłowskiego na Ursynowie na przełomie 2012 i 2013 roku.

Niepokojące projekty zmian

W powstającym projekcie planu zagospodarowania dla Wierzbna na terenie zieleni urządzonej (oznaczonym jako A. 1.ZP), czyli na obszarze obecnego ROD „Obrońców Pokoju”, wskaźnik minimalnego udziału terenu biologicznie czynnego działki lub terenu zaplanowano jako 70%. Zatem przy powierzchni 8,61 ha, jaką zajmują ogrody działkowe, w przyszłości 30 % tego obszaru będą mogły stanowić nawierzchnie utwardzone, obiekty małej architektury, budynki do 8,0 m wys., garaż podziemny i targowisko.

Trzeba pamiętać, że ogrody działkowe to nie tylko cenne drzewa, krzewy i rośliny zielne (często wartościowe, stare odmiany). Poza wartością historyczną i społeczną, jaką posiada 110-letni ROD Obrońców Pokoju, to także obszar, w którym żyją drobne ssaki, liczne owady i znajdują się miejsca lęgowe dla wielu gatunków ptaków; zwierzęta te zginą, jeśli ich obecne siedliska zostaną zniszczone.

mgr. inż. Małgorzata Wójcik, Instruktor ds. ogrodniczych KR PZD